काठमाडाैँ । के हामी मुटु र सम्बन्ध टुट्दा फाइदा लिन सक्छौं ?
तपाईलाई लाग्न सक्छ यो कस्तो प्रश्न हो, सम्बन्ध टुट्दा कसैलाई राम्रो लाग्छ ? र तपाईले यसको फाइदाहरूको बारेमा सोच्न पनि सक्नुहुन्न।
‘द ब्रेक-अप मोनोलोग्स’ नामक पुस्तककी लेखिका रोजी विल्बीले सम्बन्ध टुट्नुका धेरै फाइदा हुने विश्वास राख्छिन् ।
रोजी विल्बीले पहिले उनको पोडकास्टलाई उही नाममा प्रस्तुत गरिन्। पछि त्यही नामको किताब लेखिन् ।
यस पुस्तकमा उनले आफ्नो व्यक्तिगत जीवनको बारेमा कुरा गरेकी छन् । यसबाहेक पोडकास्टमा आएका पाहुनासँगको कुराकानीमा उनले मानवीय सम्बन्धका बारेमा जे बुझिन्, त्यसलाई आफ्नो पुस्तकमा स्थान दिएकी छन् ।
उनले यो पुस्तक लेख्नका लागि धेरै चिकित्सक, समाजशास्त्री र वैज्ञानिकहरूसँग कुरा पनि गरेकी छन् ।
रोजी विल्बीले भन्छिन्, ‘हामीले हृदयघातबाट धेरै कुरा सिक्न सक्छौं। ब्रेकअपलाई कहिल्यै राम्रो मानिदैन तर यो तपाईको लागि राम्रो पनि हुनसक्छ ।’
आफैलाई बुझ्ने अवसर
रोजी विल्बीका अनुसार ब्रेकअपले हामीलाई हाम्रो सम्बन्धमा कस्तो प्रकारको व्यक्ति हुनुपर्छ वा कस्तो मानिससँग सम्बन्ध राख्नुपर्छ भन्नेबारे पुनर्विचार गर्ने अवसर दिन्छ। र कहिलेकाहीँ यो हृदयघातको पीडादायी अनुभवमार्फत् मात्र हो कि हामीले आफ्नो बारेमा साँचो जानकारी पाउँछौं र राम्रो निर्णय गर्न सक्षम हुन्छौं।
मानसिक स्वास्थ्य र व्यवहार विज्ञानका विज्ञ डा समीर मल्होत्रा पनि कहिलेकाहीँ सम्बन्ध तोड्दा आँखा खुल्छ भन्ने विश्वास गर्छन्।
डा मल्होत्रा भन्छन्, ‘कहिलेकाहीँ ब्रेकअपले तपाईंलाई आफ्नो कमजोरीहरूबारे सचेत गराउँछ। त्यसपछि तपाई आफैलाई सच्याउनुहुन्छ। यो तपाइँमा भर पर्छ कि तपाइँ ब्रेकअपलाई कसरी हेर्नुहुन्छ। यदि तपाईले अरुको गल्ती खोजिरहनुभयो भने, तपाईले आफैलाई सुधार्ने प्रयास गर्नुहुन्न।’
सबैको अनुभव फरक
दिल्लीकी मनोवैज्ञानिक पूजा शिवम जेटली भन्छिन्, ‘ब्रेकअप सबैका लागि गाह्रो हुन्छ र यसलाई पार गर्ने सबैको अनुभव फरक हुन्छ। सम्बन्ध टुट्नु कहिलेकाहीँ हाम्रो लागि पाठ हो भन्ने उनको बुझाई छ।
उनी भन्छिन्, “जब तपाईको ब्रेकअप हुन्छ, तपाईले आफ्नो बारेमा सिक्ने र आफूलाई सुधार्ने मौका पनि पाउनु हुन्छ। हामीले यो सम्बन्धमा जे गल्ती गरेका छौं, त्यो पनि स्वीकार गर्नुपर्छ।’
हृदयघात र लत
रोजी विल्बीले हृदयघातलाई लागूपदार्थको लतसँग तुलना गर्छिन्। उनका अनुसार सम्बन्ध टुटेपछि लागुऔषधको लत लागेका व्यक्तिलाई लागुऔषध सेवन गर्नबाट रोकिएजस्तो व्यवहार हुन्छ ।
डा.समीर मल्होत्रा पनि मस्तिष्कभित्र प्रेम रसायन अर्थात् अक्सिटोसिन हर्मोन बढेपछि अर्को व्यक्तिप्रति आकर्षण बढ्ने बताउँछन् । यो कुनै पनि प्रकारको प्रेममा देखिन्छ।
उनी भन्छन्, “धेरै पटक मस्तिष्कमा डोपामाइन रिवार्ड पाथवे सक्रिय हुन्छ। यस कारणले तपाइँको त्यो व्यक्तिलाई बारम्बार भेट्ने इच्छा बढ्छ। तर नपाए र सम्बन्ध टुट्यो भने तिम्रो हालत लागुऔषध नपाइने ड्रग्सको लतको जस्तै हुन्छ ।’
डा. समीर मल्होत्राका अनुसार लागुऔषधको लतमा डोपामाइन रिवार्ड पाथवे पनि सक्रिय हुन्छ ।
तुरुन्तै नयाँ सम्बन्ध बनाउनु पर्छ ?
रोजी विल्बी भन्छिन्, ‘सम्बन्ध जोगाउन धेरै मेहनत गर्नुपर्छ। यो एक कठिन कार्य हो किनभने सम्बन्धहरूले तपाईंको जीवनमा धेरै उथलपुथल निम्त्याउँछ। तपाईंले अर्को व्यक्ति र उसको राम्रो र खराबसँग व्यवहार गर्नुपर्छ।’
‘ब्रेकअप पछि अर्को सम्बन्धमा फर्कनु अघि समय निकाल्नु र आफ्नो बारेमा सोच्नु महत्त्वपूर्ण छ,’ रोजी विल्बी बीबीसी रिल्समा भन्छिन्। तर यसको मतलब पक्कै पनि यो होइन कि तपाई भिक्षु वा नन बन्नुपर्छ र सेक्सबाट पूर्णतया टाढा रहनुपर्छ।
आफैसँगको सम्बन्ध महत्त्वपूर्ण
डा. समीर मल्होत्राले पनि रोजी विल्बीको कुरालाई अगाडि बढाउँछन्। उनी भन्छन्, ‘धेरै पटक मानिसलाई लाग्छ एउटा सम्बन्ध टुट्यो भने छिट्टै अर्को सम्बन्ध बनाउनुपर्छ । यो गलत हो। हाम्रो सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण सम्बन्ध हामीसँग हो। यसमा केही नियम, केही सन्तुलन, केही अनुशासन हुनुपर्छ।’
डा. मल्होत्राका अनुसार आफ्नो ऊर्जा कुनै न कुनै रचनात्मक सोख वा रुचिमा प्रयोग गर्नुपर्छ । आफूसँगको सम्बन्ध सुधार्ने प्रयास गर्नुपर्ने र कमजोरी बुझेर त्यसलाई हटाउने प्रयास गर्नुपर्ने उनको भनाइ छ ।
डा मल्होत्रा भन्छन्, ‘न त हामीले कसैलाई स्टक गर्नु पर्छ (उनी/उनलाई पछ्याउनु हुँदैन) न त हामीले सम्बन्ध देखाउन कोही न कोही चाहिन्छ भन्ने निराशाबाट नयाँ व्यक्तिलाई समात्नु हुँदैन।’
उनी भन्छन्, ‘जब हामी सम्बन्धको कुरा गर्छौं, त्यसमा दुईवटा कुरा धेरै महत्त्वपूर्ण हुन्छन्। एउटा स्वस्थ जडान र स्वस्थ दूरी। यदि यसलाई सरल भाषामा भन्नुपर्दा, सम्बन्धलाई जोगाउन धेरै महत्त्वपूर्ण छ। एक(अर्कासँग जोडिनुहोस् तर एकै समयमा तिनीहरू बीच केही दूरी हुनुपर्छ किनभने प्रत्येक व्यक्ति केही व्यक्तिगत ठाउँ चाहन्छ।’
मानिसहरूको विचार परिवर्तन
पूजा शिवम जेटलीले भारतमा पनि ब्रेकअपलाई लिएर मानिसको धारणा परिवर्तन हुन थालेको विश्वास गर्छिन् ।
विषाक्त सम्बन्धमा रहँदा शारीरिक, मानसिक र भावनात्मक स्वास्थ्य बिग्रन थाल्छ भन्ने कुरा अहिले मानिसहरूले बुझ्न थालेको विज्ञहरू बताउँछन्। तर, भारतको अवस्था अहिले पनि यस्तो छ कि यसबाट बाहिर निस्कन अलि गाह्रो छ ।
ब्रेकअप पछिको अवस्थाको बारेमा कुरा गर्दै पूजा शिवम जेटली भन्छिन्, ‘तपाईंले विभिन्न व्यक्तिहरूलाई भेट्न सक्नुहुन्छ, स्वस्थ बानीहरू सुरु गर्न सक्नुहुन्छ, आफ्नो जीवनलाई नयाँ ढंगले बाँच्न सिक्न सक्नुहुन्छ र सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण कुरा, तपाईंले आफ्नो महत्त्व आफै बुझ्न थाल्नुभयो।’
आफ्नो टिप्पणीको अन्त्य गर्दै पूजा शिवम जेटली भन्छिन्, ‘ब्रेकअप पछि तपाई खुशी हुन सक्नुहुन्छ।’ -बीबीसी
