लन्डन । लन्डनस्थित ७० वर्ष पुरानो ऐतिहासिक ‘इन्डिया क्लब’ आइतबार अर्थात १७ सेप्टेम्बरबाट सदाका लागि बन्द हुने भएको छ ।
यो इण्डिया क्लबले भारतको स्वतन्त्रता संग्राममा महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको थियो । लन्डनमा यो क्लबमा सन् १९३० र १९४० को दशकमा देशलाई अंग्रेजहरूबाट स्वतन्त्र गराउन राष्ट्रवादी नेताहरू भेला हुन्थ्यो।
उल्लेखनीय छ कि यस क्लबका संस्थापक सदस्य कृष्ण मेनन थिए, जो बेलायतमा स्वतन्त्र भारतको पहिलो उच्चायुक्त बने। बेलायतको प्रारम्भिक भारतीय रेस्टुरेन्टहरू मध्ये एक ‘इन्डिया क्लब’ भारतीय स्वतन्त्रता पछि ब्रिटिश दक्षिण एसियाली समुदायमा परिणत भयो। ‘जबदेखि मानिसहरूले थाहा पाए कि हामी सेप्टेम्बर १७ मा बन्द गर्दैछौं, तिनीहरू पूर्ण रूपमा स्तब्ध छन्,’ क्लब प्रबन्धक फिरोजा मार्करले भने।
यसअघि फिरोजा मार्करले भनिन्, ‘धेरै गहिरो हृदयका साथ हामी इन्डिया क्लब बन्द गर्ने घोषणा गर्छौं, जसको अन्तिम दिन १७ सेप्टेम्बर हो, त्यो दिन सर्वसाधारणका लागि खुला हुनेछ । यो बन्द छ तर वरपरको क्षेत्रमा नयाँ परिसर खोज्दै छ, सर्नको लागि।’ पारसी मूलका यादगर मार्कर आफ्नी श्रीमती फ्रान्नी र छोरी फिरोजासँग मिलेर यो प्रतिष्ठान चलाइरहेका थिए ।
इण्डिया क्लब बन्दको बिरुद्ध लामो लडाई लडिएको थियो, जसमा समर्थकहरूले हार बेहोरेका थिए। मार्कर परिवारले लन्डनमा लामो समयसम्म ‘सेभ इन्डिया क्लब’ अभियान चलाएको थियो, यद्यपि उनीहरूले जित हासिल गर्न सकेनन्। क्लबका प्रबन्धक फिरोजा मार्करले भारतीयका लागि यो ठाउँ घरबाट टाढाको घरजस्तै भएको बताइन् । यहाँ आउने प्रत्येक भारतीयले सधैं आफ्नोपनको अनुभूति गरेको छ।
बेलायती भारतीय इतिहासकार तथा पत्रकार श्रबनी बसुले भनिन्, ‘यो एकदमै हृदयविदारक छ। लन्डनमा रहेको भारतीय इतिहासको एक टुक्रा सधैंभरि हराउनेछ। लन्डनमा रहेको भारतीय पत्रकारको हैसियतमा यो हाम्रो लागि प्रेरणाको स्रोत थियो। साथै, थप बियर र पकोडाका लागि पनि हामी यसलाई मिस गर्नेछौं।’
वास्तवमा भारतको पूर्ण स्वतन्त्रताका लागि बेलायतमा ‘इन्डिया लीग’ नामक संस्थाको स्थापना भएको थियो। कृष्ण मेननले सन् १९२८ मा लिगको स्थापना गरेका थिए । यस्तो अवस्थामा ‘इन्डिया लिग’ बेलायतका सबै बैठक लण्डनको इन्डिया क्लबमा भएको थियो । यही कारणले गर्दा यस क्लबसँग भारतीयहरूको धेरै सुनौलो सम्झना जोडिएको छ।
